ورقهای فولادی، یکی از پرکاربردترین محصولات فولادی هستند که در صنایع گوناگون کاربرد دارند؛ انواع ورق فولادی به روش نورد تولید میشوند و از نظر جنس، شکل و خواص به انواع مختلفی تقسیم میشوند.
ایران یکی از بزرگترین تولیدکنندگان ورقهای فولادی در خاورمیانه است. انواع ورقهای فولادی در کارخانههای مختلفی همچون فولاد مبارکه اصفهان، فولاد اکسین و فولاد کاویان تولید میشوند.
ورق سیاه یکی از پرکاربردترین انواع ورق فولادی است که هم به طور مستقیم مورد استفاده قرار میگیرد و هم به صورت تبدیل به تجهیزات دیگر، از آن استفاده میشود؛ این ورق با استفاده از فرآیند نورد گرم تولید میشود.
با توجه به این که ورقهای سیاه در طول فرایند نورد گرم حرارت زیادی را تحمل میکنند، سطحی مات دارند؛ به همین دلیل به ورقهای تولیدی در نورد گرم، ورق سیاه هم گفته میشود.
ورق سیاه در ضخامتهای ۱.۵ تا ۱۰۰ میلیمتر تولید و عرضه میشود. از ورق سیاه در صنایع مختلفی مانند ساختمانسازی، خودروسازی، تولید مخازن، لولهها و پروفیلها استفاده میشود.
ورق سیاه با استفاده از روش نورد گرم تولید میشود؛ در این روش، شمش فولادی در کوره تا دمای ۱۱۰۰ تا ۱۲۰۰ درجه سانتیگراد گرم میشود؛ سپس، شمش گرم شده تحت فشار غلتکها قرار میگیرد و به شکل ورق در میآید.
ورقهای سیاه در ضخامتهای مختلفی از ۱.۵ تا ۱۰۰ میلیمتر تولید میشوند.
ورق سیاه کاربردهای مختلفی دارد که از آن جمله میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
ورق سیاه دارای خواص زیر است:
ورق روغنی یکی از انواع ورق فولادی است که به روش نورد سرد تولید میشودغ در این روش، ورق فولادی ابتدا در کورههای مخصوصی تا دمای ۱۰۰۰ تا ۱۱۰۰ درجه سانتیگراد گرم میشود. سپس، ورق گرم شده تحت فشار غلتکهای سرد قرار میگیرد و به شکل ورق در میآید.
ورقهای روغنی به دلیل ضخامت کمتری نسبت به ورقهای سیاه، سطحی صاف و براق دارند؛ این ورقها در صنایع مختلفی مانند تولید لوازم خانگی، قطعات خودرو، صنایع بستهبندی و ساخت سازههای فلزی کاربرد دارند.
برای تولید ورق روغنی، ابتدا ورق سیاه با ضخامت بالا وارد فرآیند نورد سرد میشود؛ در این فرآیند، ورق با استفاده از غلتکهای سرد به ضخامت مورد نظر کاهش مییابد، پس از رسیدن به ضخامت مورد نظر، سطح ورق روغنکاری میشود تا از خوردگی آن جلوگیری شود.
مهمترین کاربردهای ورقهای روغنی عبارتند از:
یکی از انواع ورقهای فولادی، ورق اسیدشویی است. این ورقها در واقع همان ورقهای سیاه هستند که در یک فرآیند مجزا با اسید شست و شو داده میشوند.
پس از تولید ورق در فرایند نورد گرم، به دلیل حرارت بالای ورق و پاشش مداوم آب بر روی سطح آن برای خنک کاری، روی سطح ورق اکسید آهن تشکیل میگردد. این اکسید آهن باعث ایجاد ناهمواری و ظاهری نامناسب در سطح ورق میشود.
فرآیند اسید شویی به این صورت است که ورق در دستگاه مربوطه قرار گرفته و وارد خط اسید شویی میگردد. در خط اسید شویی ورق از مخزن اسید (که معمولاً اسیدکلریدریک است) عبور میکند. اسید با اکسید آهن موجود در سطح ورق واکنش داده و آن را از بین میبرد.
همچنین، در خط اسید شویی برشکاریهایی انجام میگیرد که ناهمواریهای سطح ورق را نیز از بین میبرد.
در نهایت، ورق پس از طی این فرآیند، سطحی صاف و یکدست پیدا میکند و آماده استفاده در صنایع مختلف میشود.
ورق گالوانیزه نوعی ورق فولادی است که با فلز روی پوشش داده شده استغ این ورق از ورق سیاه تولید میشود و برای تولید آن، ورق سیاه ابتدا پولیش و شستشو میشود، سپس در وان مذاب روی فرو برده میشود تا لایهای از فلز روی بر سطح آن قرار گیرد.
ورق گالوانیزه به دلیل لایه رویی که دارد، در برابر خوردگی و زنگزدگی بسیار مقاوم است؛ این ورق برای کاربردهایی که نیاز به مقاومت در برابر خوردگی دارند، مانند تولید لولههای آب، کانالکشی کولرهای آبی، تولید کابینت، مخازن نگهداری آب، سقف سوله و … استفاده میشود.
ضخامت ورق گالوانیزه معمولاً بین ۰.۳ تا ۲.۵ میلیمتر است؛ عرض رایج این ورق در بازار نیز ۱ و ۱.۲۵ متر میباشد.
ورق گالوانیزه به دو روش نورد گرم و نورد سرد تولید میشود. در روش نورد گرم، ورق سیاه ابتدا در دمای بالا نرم میشود و سپس در وان مذاب روی فرو برده میشود؛ در روش نورد سرد، ورق سیاه ابتدا با غلتکهای سرد به ضخامت مورد نظر کاهش مییابد و سپس در وان مذاب روی فرو برده میشود.
از ورق گالوانیزه در صنایع مختلفی مانند ساختمانسازی، صنایع غذایی، صنایع خودروسازی، صنایع نفت و گاز و … استفاده میشود؛ برخی از کاربردهای ورق گالوانیزه عبارتند از:
ورق رنگی نوعی ورق فولادی است که با یک پوشش رنگی الکترواستاتیک پوشانده شده است؛ این ورقها دارای ۱۵ تنوع رنگی هستند و معمولاً در تولید سقف سوله، آلاچیق و شیروانیها، تولید لوازمخانگی و اداری، ساخت تجهیزات سرمایشی و گرمایشی و بسیاری موارد دیگر کاربرد دارد.
برای تولید ورق رنگی، ابتدا ورق گالوانیزه را آماده میکنند؛ این کار شامل شستشوی ورق برای از بین بردن آلودگی و چربی و همچنین صاف کردن سطح ورق است.
سپس، یک لایه رنگ پایه پلیمر بهصورت پودر روی سطح ورق پاشیده میشود؛ این لایه رنگ پایه، باعث چسبندگی بهتر رنگ نهایی به ورق میشود. پس از آن، ورق وارد کوره میشود تا رنگ پایه پخته شود.
در مرحله بعد، رنگ نهایی روی ورق اعمال میشود، رنگ نهایی میتواند از جنسهای مختلفی مانند پلیاستر، اپوکسی، پلی وینیل کلراید و یا پلی اورتان باشد. رنگ نهایی، زیبایی و مقاومت ورق را افزایش میدهد.
از ورق رنگی در صنایع مختلفی مانند ساختمانی، فلزی، لوازم خانگی، حمل و نقل و… استفاده میشود. برخی از مهمترین کاربردهای ورق رنگی عبارتند از:
ورق آجدار از انواع ورق فولادی است که بر روی سطح آن با ترتیب و نظم مشخصی برجستگیهایی هندسی وجود دارد؛ این برجستگیها باعث ایجاد اصطکاک بین ورق و اجسام دیگر میشوند و از لیز خوردن اجسام روی ورق جلوگیری میکنند.
ورقهای آجدار را میتوان از ورقهای سیاه و ورقهای روغنی تهیه کرد؛ ورقهای سیاه آجدار از ورقهای سیاه نورد گرم تولید میشوند و برای کاربردهایی که نیاز به استحکام بالا دارند، استفاده میشوند.
ورقهای روغنی آجدار از ورقهای روغنی نورد سرد تولید میشوند و برای کاربردهایی که نیاز به سطحی صاف و صیقلی دارند، استفاده میشوند.
ورقهای آجدار از نظر جنس، انواع گوناگونی دارند، از جمله ورق آجدار آهنی، استیل، گالوانیزه و آلومینیوم. ورق آهنی آجدار محبوبترین نوع ورق آجدار است و در کاربردهای مختلفی، از جمله کف اتوبوسها، آسانسورها، پلهها، پلها و سقفهای شیروانی استفاده میشود.
ورقهای آجدار در دو نوع فابریک و پرسی تولید میشوند؛ ورقهای فابریک در کارخانه تولید ورق آجدار تولید میشوند، در حالی که ورقهای پرسی در کارگاههای کوچکتر تولید میشوند؛ ورقهای فابریک کیفیت بالاتری نسبت به ورقهای پرسی دارند.
قیمت ورق آجدار با توجه به عوامل مختلفی، از جمله جنس ورق، نوع تولید، ضخامت و ابعاد ورق تعیین میشود.
ورق آلیاژی نوعی ورق فولادی است که با افزودن عناصر آلیاژی به شمش ورق، خواص ویژهای پیدا میکند؛ این عناصر آلیاژی میتوانند شامل عناصری مانند کروم، نیکل، مولیبدن، منگنز، سیلیکون و غیره باشند.
ورقهای آلیاژی به دو دسته فولادی و غیر فولادی تقسیم میشوند؛ ورقهای آلیاژی فولادی از ترکیب آهن و یک یا چند عنصر دیگر ساخته میشوند.
ورقهای آلیاژی غیر فولادی نیز از ترکیب فلزات غیر آهنی مانند مس، آلومینیوم، روی و غیره ساخته میشوند.
ورقهای آلیاژی نسبت به ورقهای فولادی معمولی دارای خواص ویژهای هستند. این خواص عبارتند از:
ورقهای آلیاژی در صنایع مختلفی کاربرد دارند؛ برخی از مهمترین کاربردهای ورقهای آلیاژی عبارتند از:
ورق استیل نوعی ورق فولادی است که به دلیل وجود حداقل ۱۰.۵ درصد کروم در ترکیب خود، خاصیت ضدزنگ دارد؛ علاوه بر کروم، عناصر دیگری مانند نیکل، مولیبدن، تیتانیوم و … نیز ممکن است در ترکیب ورق استیل وجود داشته باشند که به بهبود خواص مکانیکی و فیزیکی ورق کمک میکنند.
ورق استیل در دو دسته اصلی استیل ضدزنگ آستنیتی و استیل ضدزنگ فریتی تقسیم میشود؛ استیل ضدزنگ آستنیتی بیشترین کاربرد را در صنایع مختلف دارد. این نوع ورق استیل دارای استحکام و شکلپذیری بالایی است و در برابر خوردگی در محیطهای مختلف، از جمله محیطهای اسیدی و قلیایی، مقاوم است.
ورق استیل در صنایع مختلف کاربرد دارد. از جمله کاربردهای ورق استیل میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
ورق استنلس استیل یکی دیگر از انواع ورقهای فولادی است که پایه آن آهن و تنها کمتر از دو درصد آن از کربن تشکیل شده است؛ در این ورق، آلیاژهای گوناگونی وجود دارد و هر چقدر که میزان کربن در آلیاژهای این ورق بیشتر شود، به همان اندازه مقاومت و استحکام آن هم افزایش پیدا میکند.
ورق استنلس استیل، انواع مختلفی دارد اما از مهمترین آنها میتوان به استیل ضدزنگ ۳۰۰ و ۴۰۰ اشاره کرد؛ کاربردهای سری ۳۰۰ و ۴۰۰ این ورق با هم متفاوت است.
ضد اسید بودن، روکش دار بودن و نسوز بودن از مهمترین ویژگیهای این ورق فولادی است؛ از سری ۴۰۰ این ورق معمولا در ساخت وسایل روزمره استفاده میشود، در حالی که بیشتر در صنایع غذایی و فرآوردههای دارویی، کاربرد دارد، ظاهری زیبا، مقاوم در برابر خوردگی، عمر مفید و طولانی، قابلیت بازیافت بودن از مهمترین ویژگیهای ورق ضدزنگ است.
ورق آلومینیوم در دو سری ۵۰۰۰ و ۶۰۰۰ تولید میشود؛ ورق آلومینیوم سری ۵۰۰۰ مقاومت بیشتری در برابر خوردگی آب شور دارد و در ساخت لوازم خانگی، صنایع غذایی و داروسازی استفاده میشود.
ورق آلومینیوم سری ۶۰۰۰ نیز مقاومت خوبی در برابر خوردگی دارد و در ساخت قطعات خودرو، لولهها و پروفیلهای آلومینیومی استفاده میشود.
روش تولید ورق آلومینیوم به این صورت است که ابتدا شمش آلومینیوم در دمای بالا ذوب میشود و سپس در قالب ریخته میشود؛ پس از آن، ورق آلومینیوم از بین غلتکها عبور داده میشود تا به ضخامت مورد نظر برسد؛ در نهایت، ورق آلومینیوم به صورت رولی و پیچیده در بازار عرضه میشود.
از ورق آلومینیوم در صنایع مختلف استفاده میشود؛ برخی از کاربردهای ورق آلومینیوم عبارتند از:
ورق فولادی از نظر جنس، خواص و شکل ظاهری تفاوت های دارند موجب استفاده از انواع آن در صنایع مختلف شده است؛ در ادامه تفاوت ورق های فولادی را شرح می دهیم:
ورقهای فولادی معمولی و ورقهای فولادی آلیاژی. ورقهای فولادی معمولی از ترکیب آهن و کربن ساخته میشوند و ورقهای فولادی آلیاژی علاوه بر آهن و کربن، حاوی عناصر دیگری مانند نیکل، کروم، منگنز و سیلیکون نیز هستند.
ورقهای تخت و ورقهای شیبدار. ورقهای تخت ضخامت کمتری نسبت به ورقهای شیبدار دارند و به صورت شیت یا پلیت و رول تولید میشوند. ورقهای شیبدار ضخامت بیشتری نسبت به ورقهای تخت دارند و برای پوشش سقفها و دیوارها استفاده میشوند.
ورقهای سخت و ورقهای نرم. ورقهای سخت مقاومت بیشتری نسبت به ورقهای نرم دارند و برای ساخت مخازن، لولهها و سازههای فلزی استفاده میشوند. ورقهای نرم قابلیت شکلپذیری بیشتری نسبت به ورقهای سخت دارند و برای ساخت لوازم خانگی، قطعات خودرو و صنایع بستهبندی استفاده میشوند.
